In ‘De Klimaatupdate’ geeft Arne Ven, adviseur klimaatverandering voor het onderwijs in het Global Change Ecology centrum van de Universiteit Antwerpen, ons meer informatie – goed en slecht nieuws – over wat er afgelopen maanden zoal ter sprake kwam omtrent klimaatverandering. Deel 10 brengt een overzicht van de verschillende oorzaken van klimaatverandering. Deze blog werd opgesteld in samenwerking met gastauteurs Sara Vicca (Universiteit Antwerpen) en Jonas Lembrechts (Universiteit Antwerpen).
De invloed van de mens – broeikasgassen – de afgelopen eeuw
Klimaatverandering kan natuurlijke en menselijke oorzaken hebben. De huidige klimaatverandering is echter volledig aan de mens toe te schrijven en is hoofdzakelijk te wijten aan de uitstoot van broeikasgassen. De Amerikaanse nieuwssite Bloomberg gaf met data van de ‘NASA’s Goddard Institute for Space Studies’ hiervan een mooi overzicht. (1) Ook op ‘figuur 1’ kan je de invloed van natuurlijke oorzaken (de zon, vulkaanuitbarstingen) vergelijken met de invloed van de mens via landgebruik, ozon, aerosolen en broeikasgassen sinds 1951.
Oorzaken van klimaatverandering in het nieuws
In het nieuws krijgt de ene menselijke oorzaak van klimaatverandering vaak meer aandacht dan de andere. Vooral de elektriciteitsproductie (2-4) en onze auto’s (5-7) zien we vaak als oorzaak van klimaatverandering terugkeren. Soms verschijnt er een bericht over hoe onze voedselkeuze een invloed heeft op klimaatverandering (8-10), of over de invloed van de producten die we kopen op ontbossing elders in de wereld. (11) Ondertussen weten we ook dat we in de keuze van onze lampen, ramen, warmtesystemen en energieproductie thuis een verschil voor het klimaat kunnen maken.(12) Maar lossen we het klimaatprobleem op door enkel de elektriciteitsproductie en transport klimaatneutraal te maken? (spoiler alert: nee) En welke sectoren dragen het meest bij tot de huidige klimaatverandering?
Oorzaken van klimaatverandering
Een overzicht van alle bronnen van menselijke broeikasgasuitstoot, de directe menselijke oorzaak van de huidige klimaatverandering, werd door Project Drawdown gegeven in hun video’s over ‘Climate Solutions 101’ (13) . In wat volgt overlopen we kort, van groot naar klein, de invloed van deze bronnen op de totale broeikasgasuitstoot door de mens. Hierbij dient wel vermeld te worden dat het moeilijk is om al deze bronnen van broeikasgassen in vakjes te steken of er een percentage op te plakken, omdat er vaak directe of indirecte overlappingen zijn met andere bronnen. Zo wordt bijvoorbeeld bij ‘elektriciteitsproductie’ ook het elektriciteitsgebruik in industrie meegerekend, wat in dit overzicht dus niet meegerekend werd in het vakje ‘industrie’. Dit overzicht kan bijgevolg afwijken van andere gelijkaardige overzichten, terwijl beiden toch correct kunnen zijn.
Onderstaande cijfers geven op wereldschaal aan hoe groot het percentage aan broeikasgassen afkomstig van een bepaalde bron is in vergelijking met de totale broeikasgasuitstoot door de mens. De bijhorende figuren zijn afkomstig van Project Drawdown – Climate Solutions 101 – Unit 3: Reducing Sources. (13)
- ± 25% – elektriciteitsproductie: het verbranden van steenkool, olie of gas in elektriciteitscentrales leidt tot een enorme uitstoot van koolstofdioxide (CO2). Bovendien zorgt energieproductie ook voor wat uitstoot van methaan (CH4) en lachgas (N2O), beiden ook heel sterke broeikasgassen. Dit percentage verschilt natuurlijk sterk tussen landen, omdat bij alternatieve energieproductie door bijvoorbeeld kerncentrales, zonnepanelen en windturbines weinig of geen broeikasgassen worden uitstoten.
- ± 12% – elektriciteitsgebruik in gebouwen: licht, airco, verwarming, huishoudapparatuur…
- ± 11% – elektriciteitsgebruik in industrie: machineverbruik
- ± 2% – overig elektriciteitsgebruik
- ± 24% – voedsel, landbouw en landgebruik: we horen in de media meer over elektriciteitsproductie dan over voedsel, landbouw en landgebruik. Toch blijken beide categorieën zo goed als evenveel bij te dragen tot de globale broeikasgasuitstoot.
- ± 9% – ontbossing en ander landgebruik: verbranden of omkappen van bossen voor het creëren van nieuwe landbouwgrond. Hierbij komt de koolstof opgeslagen in het hout – en vaak ook in de bodem – vrij als CO2.
- ± 5% – methaan afkomstig van dieren (voornamelijk herkauwers): herkauwers zoals koeien produceren heel wat methaan bij hun vertering.
- ± 5% – overig
- ± 4% – lachgasuitstoot door (over)bemesting: zowel chemische als dierlijke bemesting kan voor N2O emissies zorgen (vooral bij overbemesting).
- ± 1% – methaan afkomstig van rijstvelden
- ± 21% – industrie: we hebben veel materiaal dat hoge temperaturen vereist bij de productie. Deze hoge temperaturen worden meestal opgewekt door verbranding van fossiele brandstoffen.
- ± 7% – overig (waarvan o.a. ± 1.5% plastiekproductie)
- ± 5% – metaalproductie: er zijn hoge temperaturen nodig voor metaalproductie.
- ± 3% – cementproductie: er zijn hoge temperaturen nodig voor cementproductie. Bij de vorming ervan komt bovendien een chemische reactie op gang waarbij extra CO2 vrijkomt.
- ± 3% – chemische industrie
- ± 3% – afvalverwerking
- ± 14% – transport
- ± 10% – transport over de weg: auto’s, vrachtwagens …
- ± 2% – vliegverkeer: hoewel een vliegreis een groot effect heeft op iemands individuele CO2-voetafdruk (individuele uitstoot), vormt vliegverkeer maar een klein percentage van de totale uitstoot.
- ± 2% – overig transport: schepen, treinen …
- ± 6% – gebouwen (directe invloed: zonder elektriciteit/energieverbruik, verplaatsing … omdat deze al in andere vakjes ingedeeld werden): bij koken en verwarmen via gas komt CO2 vrij.
- ± 4% – woongebouwen
- ± 2% – commerciële en andere gebouwen
- ± 10 % – overig
- 6% – affakkelen en ander vluchtig verlies van broeikasgassen: affakkelen (een veiligheidsmaatregel waarbij overtollig gas wordt verbrand) bij industrie, lekken in pijplijnen en andere kleine lekken in het systeem.
- ± 4% – overig energieverlies
Om de opwarming te beperken tot ruim onder 2 graden (zoals overeengekomen in het akkoord van Parijs), moeten de CO2 emissies snel en sterk gereduceerd worden (tot netto nul, zie een eerdere blog hierover) (14), en moet ook de uitstoot van andere broeikasgassen sterk afnemen. Om dit te realiseren zijn er aanpassingen in alle sectoren nodig. Zowel energieproductie als mobiliteit, gebouwen, industrie en landbouw vereisen heel wat aanpassingen in de omschakeling naar een klimaatneutrale maatschappij. Meer informatie over hoe dit concreet kan aangepakt worden, vind je onder andere in de rapporten die twee klimaatpanels in 2019 opstelden naar aanleiding van de klimaatprotesten. (15) Wie meer wil weten over de cijfers voor België, kan terecht op deze website. Daar is o.a. de uitstoot per sector te zien, waarbij duidelijk wordt dat er in alle sectoren nog heel wat werk aan de winkel is. Daarnaast valt ook op dat er in de industrie al duidelijk emissiereducties gerealiseerd werden, en dat vooral transport een grote uitdaging vormt. Emissies door transport stijgen immers in plaats van te dalen. (16)
Bronnen
- https://www.bloomberg.com/graphics/2015-whats-warming-the-world/
- https://www.knack.be/nieuws/belgie/al-bijna-20-jaar-hangt-het-energiebeleid-aaneen-van-dure-beloftes-en-nog-duurdere-subsidies/article-opinion-1690107.html?cookie_check=1611908689
- https://www.carbonbrief.org/guest-post-how-finance-from-rich-nations-could-drive-40-of-new-coal-plant-emissions?utm_content=buffere68e9&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer
- https://www.carbonbrief.org/china-should-rapidly-close-186-coal-plants-to-help-meet-its-climate-goals-study-says?utm_content=buffer2304b&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer
- https://www.knack.be/nieuws/auto/tegen-2026-moet-elektrische-bedrijfswagen-de-norm-zijn/article-news-1724809.html?utm_medium=social_knack&utm_source=Twitter&cookie_check=1618899551#Echobox=1618888987
- https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/03/10/belgie-vraagt-europese-commissie-om-einddatum-voor-voertuigen-me/
- https://www.reuters.com/article/us-autos-volvo-electric-idUSKBN2AU0AU?taid=603dcd5e6d6e2d0001b9ddde&utm_campaign=trueAnthem:+Trending+Content&utm_medium=trueAnthem&utm_source=twitter
- https://www.carbonbrief.org/food-systems-responsible-for-one-third-of-human-caused-emissions
- https://www.tijd.be/de-tijd-vooruit/innovatie/eten-we-weldra-schimmelschijven-en-bacterieburgers/10298011.html
- https://weekend.knack.be/lifestyle/culinair/de-plantaardige-revolutie-waarom-springen-grote-voedingsmerken-massaal-op-de-veganistische-kar/article-normal-1715191.html
- https://www.carbonbrief.org/scientists-calculate-trade-related-deforestation-footprint-of-rich-countries?utm_content=buffere06f9&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer
- https://www.eoswetenschap.eu/natuur-milieu/wat-je-zelf-kan-doen-tegen-klimaatverandering
- https://drawdown.org/climate-solutions-101/unit-3-reducing-sources
- https://www.scientists4climate.be/is-het-nog-steeds-mogelijk-om-de-opwarming-van-de-aarde-te-beperken-tot-15c-of-2c/?lang=nl
- https://www.scientists4climate.be/
- https://klimaat.be/in-belgie/klimaat-en-uitstoot/uitstoot-van-broeikasgassen/uitstoot-per-sector
