De klimaatupdate – klimaatverandering, milieu- en biodiversiteitproblemen

In ‘De Klimaatupdate’ geeft Arne Ven, adviseur klimaatverandering voor het onderwijs in het Global Change Ecology centrum van de Universiteit Antwerpen, ons meer informatie – goed en slecht nieuws – over wat er afgelopen maanden zoal ter sprake kwam omtrent klimaatverandering. Deel 9 brengt meer duidelijkheid in de verschillen tussen problemen omtrent klimaat(verandering), milieu en biodiversiteit. Deze blog werd opgesteld in samenwerking met gastauteur Jonas Lembrechts (Universiteit Antwerpen).

Klimaatverandering

*Fotocollage met foto’s uit unsplash.com. Droogte en andere extreme weersverschijnselen.*

Het klimaat is de gemiddelde weerstoestand over een periode van minstens 30 jaar. Bijvoorbeeld: een regio met een droog klimaat heeft over een periode van 30 jaar gemiddeld weinig regenval, maar kan desondanks ook perioden met veel regenval kennen. Extreme weersverschijnselen komen tegenwoordig noodgedwongen steeds vaker in het nieuws. Langdurige droogte ^(1-3), hoge temperaturen tijdens hittegolven ^(4-6) en aanhoudende regenval ^{(7, 8)} op soms onverwachte plaatsen komen in sommige streken veel vaker voor dan 30 jaar geleden: het klimaat verandert. Ook natuurfenomenen met soms ernstige gevolgen, zoals het afbreken van grote ijsvlaktes en het versneld smelten van gletsjers ^(9-12) met lawines en overstromingen tot gevolg, worden vaak – terecht – gelinkt aan klimaatverandering ^(13-15).

Het milieu

*Fotocollage met foto’s uit unsplash.com. Plastic vervuiling, roken en smog, afval.*

Het milieu is de omgeving van levende organismen op onze planeet. Het wordt beïnvloed door abiotische (niet levende) factoren zoals de bodem, het weer, … en door biotische (levende) factoren zoals de mens. Ook veranderingen in het milieu komen de laatste decennia, en al veel langer dan klimaatverandering, in het nieuws. In de 19^e en begin 20^ste eeuw was dit in de vorm van bijvoorbeeld luchtvervuiling afkomstig van roet uit schoorstenen, fabrieken, auto’s en steenkoolmijnen. In de tweede helft van de 20^ste eeuw sprak men over bodem- en watervervuiling zoals door kwik en lood, en tegen het einde van de 20^ste eeuw kwamen veranderingen in het milieu ook via ‘zure regen’, ‘verhoogde radioactiviteit’ en ‘het gat in de ozonlaag’ in het nieuws. In de 21^ste eeuw horen we het milieu in het nieuws o.a. door negatieve gevolgen van olielekken ^{(16, 17)}, de plastic zee ^{(18, 19)}, asbest ⁽²⁰⁾, sigaretten ⁽²¹⁾ …

Milieuproblemen zijn verschillend van klimaatproblemen. Toch: veranderingen in het milieu kunnen beïnvloed worden door het weer: zo kunnen regen en droogte (weersverschijnselen) de zuurtegraad en het zoutgehalte (milieu) van de waterlopen aantasten. Bijgevolg is het klimaat een van de abiotische factoren die het milieu op een bepaalde plaats kan bepalen.

De biodiversiteit

*Fotocollage met foto’s uit unsplash.com en copyright Jonas Lembrechts (tweede foto van links). Versnippering van leefgebieden, bomenkap, overbevissing en jacht.*

De biodiversiteit is een maat voor hoeveel verschillende levensvormen er in een bepaald gebied bestaan. De mens heeft een enorme invloed op de biodiversiteit ⁽²²⁾, waaronder:

vernietiging, verarming en versnippering van leefgebieden van dieren;
vermindering van het overlevings- en voortplantingssucces door overbevissing en jacht, vervuiling (van het milieu) en het introduceren van uitheemse soorten (soorten die door de mens ergens worden geïntroduceerd waar ze van nature niet voorkomen).

De laatste jaren brachten ook vaak onrustwekkend nieuws over problemen met de biodiversiteit. Bijvoorbeeld overbevissing en (illegale) jacht ^{(23, 24)}, en het verkleinen van leefgebieden zoals door massale bomenkap ^(25-27) of doordat een autoweg het in stukken opdeelt. De mens kan, bijvoorbeeld via natuurbescherming, ook positieve effecten op de biodiversiteit hebben: soms is bomenkap nodig om kwetsbare ecosystemen in stand te houden. Het verspreiden van uitheemse soorten over de hele wereld kunnen positieve maar ook negatieve gevolgen hebben op de biodiversiteit: huisdieren, zaden die tijdens verre reizen in onze schoenzolen blijven zitten, tuinplanten, aanplanten van gewassen die normaal in andere streken voorkomen… ⁽²⁸⁾

De biodiversiteit wordt ook beïnvloedt door veranderingen in het klimaat ⁽²⁹⁾. Het kan bijvoorbeeld zijn dat sommige diersoorten profiteren van een warmer en droger klimaat. Dit brengt nieuwe soorten met zich mee, en verandert de kwetsbare balans in de bestaande ecosystemen. Ook kan de klimaatverandering de inwendige klok van soorten serieus in de war brengen. Zo kunnen insecten bijvoorbeeld het moment missen waarop de planten waar ze van leven in bloei staan.

De biodiversiteit kan ook veranderen door veranderingen in het milieu. Vervuiling, zuurtegraadverandering of eender welke plotse verandering in het milieu heeft vaak negatieve gevolgen voor de biodiversiteit. ⁽³⁰⁾Meer informatie over biodiversiteit en hoe deze ook met klimaatverandering verweven is, kan gevonden worden op eerder geschreven blogs van Scientists4Climate ^{(31, 32)}:

Het ene sluit het andere niet uit

Oplossingen voor het ene kunnen ook het andere mee vooruithelpen. Soms kunnen zowel milieu, klimaat als biodiversiteit baat hebben bij het aanpakken van een bepaald wereldprobleem. Bijvoorbeeld zet het Project Drawdown ‘onderwijs voor meisjes’ op nummer 6 van 80 mogelijke oplossingen voor een CO₂-neutrale en klimaatvriendelijke samenleving (met een reductie van 59,6 gigaton CO₂ tussen 2020 en 2050). Wanneer vrouwen sterker staan in hun thuissituatie, op het werk en in de maatschappij, zal dit ook ten goede komen van – zeker in lageloonlanden – de zorg voor en het beheer van voedsel, de bodem, de bomen en het water (milieu). Ook hebben geschoolde vrouwen gemiddeld minder kinderen dan ongeschoolde vrouwen, wat de overbevolking ten goede komt. Meer plaats, voedsel, water … voor andere dieren en bijgevolg het behouden van de biodiversiteit. ⁽³³⁾

Bronnen

De klimaatupdate – klimaatverandering, milieu- en biodiversiteitproblemen

Search

Recent Posts